ایران، مدیر خوب می‌خواهد
مهارت کلامی یکی از ابزارهای اصلی برای داشتن یک سخنرانی موثر است. آیا شما هم در هنگام صحبت با افرادی که از واژه‌های تخصصی و ناآشنا استفاده می‌کنند، احساس ناراحتی می‌کنید؟ معمولاً اکثر افراد در این حالت احساس می‌کنند که فرد مقابل در حال فخرفروشی به آن‌هاست یا اینکه می‌خواهد خود را بالاتر نشان دهد.
زبان وسیله‌ای است که کارکرد اصلی آن ایجاد و تسهیل ارتباطات میان انسان‌هاست. ایران مدیر در این مقاله که ششمین مقاله از مجموعه مقالات پیرامون چگونگی داشتن گفت‌وگویی مؤثر است، به شما در مورد مهارت کلامی و وقفه‌هایی که در حین صحبت به کار می‌برید، آموزش می‌دهد و با ذکر تمریناتی، این آموزش‌ها را تبدیل به عاداتی ارزشمند برای شما می‌سازد.
بسیاری از افراد در زمان صحبت کردن، ندانسته واژه‌هایی را به کار می‌برند که هرچند شنیدن آن برای بار اول و دوم، می‌تواند خوشایند باشد اما وقتی کاربرد این واژه‌ها به حالتی روتین و نرمال تبدیل شود، می‌تواند از تأثیرگذاری بکاهد و پیام فرد را ناقص نماید.
زبان از دو دسته اصوات کلامی و غیرکلامی تشکیل‌شده است. اصوات کلامی همان واژگانی هستند که ما از آن‌ها استفاده می‌کنیم. اصوات غیرکلامی شامل هجاهایی است که در میان واژگان به کار می‌بریم. برای مثال مواردی همچون «خب دیگر ها»، «خوبه ها»، «آ…»، «این چیز هاا» و «اون چیز هااا» و غیره. استفاده از اصوات غیرکلامی نشانی از عدم تسلط شما بر خودتان و جملاتی است که بیان می‌کنید و کاهنده نفوذ کلامتان است.
این عدم نفوذ زمانی بدتر می‌شود که از بعضی از اصوات کلامی، به‌عنوان واژه‌هایی روتین و تکراری استفاده کنید. برای مثال استفاده از واژه «به‌قول‌معروف» به‌صورت مکرر یا واژه «اههه میدونی» یا من و من کردن. استفاده مکرر از این واژه‌ها از عادات آزاردهنده‌ای است که به‌مرور زمان مخاطبین را نسبت به کلام شما منزجر می‌کند.
برای آنکه یک ارزیابی از وضعیت فعلی خود در مورد مهارت کلامی داشته باشید، سؤالات و گزاره‌های زیر را در نظر بگیرد و به آن‌ها پاسخ بله یا خیر دهید.
• آیا از مدت و تعداد مکث‌ها در صحبت کردنتان آگاه هستید؟
• آیا در حرفه شما زبان تخصصی کاربرد دارد؟
• آیا در مکالمات روزمره، بدون آنکه متوجه شوید، از واژگان تخصصی و حرفه‌ای استفاده می‌کنید؟
• آخرین باری که کلمات جدیدی را در فرهنگ لغت جست‌وجو کردید، کی بود؟ آیا به یاد دارید؟
• آیا می‌دانید مدت‌زمان مکث مناسب، چقدر است؟
• آیا از مکث‌ها برای انتقال احساسات استفاده می‌کنید یا صرفاً به این دلیل در صحبت‌هایتان مکث می‌کنید که کلمه‌ای به ذهنتان نمی‌رسد.
• آیا از اصوات غیرکلامی متداولی که به کار می‌برید آگاه هستید؟
اگر موارد بالا را مورد تأمل قرار نداده‌اید، لطفاً ادامه متن را نخوانید و حتماً به پرسش‌ها پاسخ دهید. اثر گزاری این مقاله و یادگیری شما، به خودآگاهی از وضعیت فعلیتان وابسته است. افرادی که پاسخ به سؤالات و کارهای خواسته‌شده در این مجموعه مقالات را موبه‌مو انجام می‌دهند، یادگیری بهتری خواهند داشت.
اگر پاسخ شما به سؤالات بالا به‌جز سؤال سوم، «آری» است، این بدان معناست که شما از اهمیت اصوات کلامی و غیرکلامی آگاهید و از زبان به‌عنوان ابزاری ارزشمند استفاده می‌کنید؛ اما اگر به بیشتر سؤالات پاسخ «خیر» داده‌اید، در این صورت شما می‌بایست آموزش‌هایی در زمینه کاربرد زبان و مهارت کلامی ببینید و ادامه مقاله را جدی‌تر دنبال کنید.
در این بخش نکات عمده‌ای که برای تأثیرگذاری و نفوذ بیشتر مهارت کلامی می‌بایست دنبال کنید را بیان می‌کنیم. همه نکات مطرح‌شده برگرفته از تحقیقات علمی است که در طی سالیان سال انجام‌شده است. به قول خانم فلورانس اسکاول شین، کلام شما عصای جادویی شماست و دروازه نهان به‌سوی سرزمین کامیابی قدرت کلام است. هر چه استفاده بهتر از این ابزار جادویی را یاد بگیرید، می‌توانید فردی اثرگذار در جمع باشید و گفت‌وگویی مؤثر داشته باشید. برخی از مهم‌ترین نکات مهارت کلامی در زیر بیان می‌شوند.
نکاتی در مورد مهارت کلامی که باید جدی بگیرید
زبانی صریح و دقیق داشته باشید
اگر قصد برقراری ارتباطی صادقانه دارید و در بلندمدت به دنبال ساخت برند شخصی متعالی هستید، سعی کنید از زبانی صریح و دقیق استفاده کنید. استفاده از زبانی مبهم و غیردقیق در ذهن مخاطب عدم قاطعیت، تردید و دودلی شما را نشان می‌دهد. همچنین می‌تواند نوعی رفتار سیاسی باشد که شما به‌وسیله آن از اظهارنظر قاطع و قبول مسئولیت طفره می‌روید.
به‌هرحال، استفاده از زبانی مبهم در بلندمدت، برداشتی که از شما می‌شود را تیره‌وتار می‌کند. برای مثال وقتی کسی از شما درباره موضوعی سؤال می‌پرسد، شما به دو طریق می‌توانید به وی پاسخ دهید:
حالت اول: باشه، سعی می‌کنم به شما کمک کنم و جوابی برای شما پیدا کنم
حالت دوم: باشه، سعی می‌کنم رسیدگی کنم و تا فردا عصر ساعت 5 نتیجه قطعی را به شما اطلاع می‌دهم.
اگر شما مخاطب این فرد باشید، شخصاً جواب اول را می‌پسندید یا جواب دوم را؟ جواب اول مبهم است و دقیقاً مشخص نمی‌کند که آیا گوینده تلاشی جدی در این زمینه می‌کند و یا صرفاً برای راضی کردن لحظه‌ای فرد پرسشگر، این پاسخ را داده است.
در مقابل پاسخ دوم شفاف و روشن است. در آن زمان‌بندی وجود دارد و حس کمک کردن را به مخاطب منتقل می‌کند.
زمانی که شما یاد بگیرید از زبان صریح و قاطع استفاده کنید، به‌مرورزمان اعتماد افراد به شما بیشتر می‌شود و افراد یاد می‌گیرند که شما، پاسخ‌هایتان حساب‌شده و منطقی است و ناخودآگاه این ویژگی‌ها را به شخصیت شما اسناد می‌دهند.
واژگانی جدید بیاموزید
واژگانی که شما مورداستفاده قرار می‌دهید، نشانگر میزان دانش و تحصیلات شماست. چنانچه دامنه لغات وسیعی داشته باشید، معمولاً در هنگام صحبت کردن دچار وقفه زمانی نمی‌شوید و می‌توانید واژگانی را انتخاب کنید که بیش‌ترین تناسب را با موقعیت دارند.
بهترین راهکار برای افزودن واژگان به دایره لغات، خواندن کتب جدید به‌خصوص رمان‌ها و کتب ادبی است. اگر هر واژه‌ای را دارای معنی بدانیم که در پشت آن تجربه‌ای وجود دارد، افرادی که لغات بیشتری می‌دانند، باتجربه‌تر و پخته‌تر به نظر می‌رسند و بنابراین می‌توانند تأثیر بیشتری بر مخاطبین خود بگذارند.
هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد
مخاطب شناسی، یکی از مهم‌ترین مواردی است که برای تأثیرگذاری و نفوذ باید رعایت شود. اگر شما در جمعی از کارشناسان خبره در حال صحبت و اظهارنظر باشید، واژگان تخصصی آن رشته، بهترین ابزار برای ثابت نمودن فضل و دانش خودتان به مخاطبین و اقناع آن‌هاست.
برعکس اگر در جمعی صحبت می‌کنید که افراد متخصصی در آن حاضر نیست و جمع، جمعی غیررسمی است، استفاده از واژگان تخصصی نه‌تنها شمارا حرفه‌ای نشان نمی‌دهد، بلکه شمارا فردی مغرور می‌نمایاند که به دنبال اثبات برتری خود به دیگران است.
اگر از واژگانی استفاده کنید که مخاطبتان معنای آن را نمی‌داند و وی را مجبور به پرسیدن معنی لغت یا جمله شما شود و این کار تکرار گردد، به‌مرورزمان مخاطب حس می‌کند که شما عمداً و برای تحقیر وی چنین بازی را به راه انداخته‌اید و در بسیاری از موارد هم حق با مخاطب شماست. معمولاً این بازی با تکرار جمله مگر می‌شود کسی معنی این اصطلاح را نداند و مواردی ازاین‌دست تکمیل می‌شود و شما بدین‌وسیله ضربات سنگینی بر نفوذ و اثرگذاری خود وارد می‌آورید.
پس مخاطب خود را بشناسید و با آن‌ها به‌اندازه عقلشان صحبت کنید (تكلم الناس على قدر عقولهم).
از توقف (مکث) استفاده کنید
به‌طور طبیعی می‌توانید بین 3 تا 4 ثانیه مکث کنید. مکث کردن یکی از طبیعی‌ترین کارهایی هست که سخنرانان مطرح انجام می‌دهند تا براثر گذاری کلامشان بیفزایند و مخاطب را برای شنیدن ادامه کلام، کنجکاو و مشتاق سازند؛ اما افراد تازه‌کار، مکث کردن برایشان موضوعی غیرقابل‌حل است و به نظرشان مکث کردن، نشانه‌ای از ضعف است و اینکه مدت‌زمان 3 الی 4 ثانیه برایشان خیلی طولانی و غیرطبیعی است.
در مقابل، افراد تازه‌کار، به‌جای استفاده از مکث که نمادی از تسلط و اعتمادبه‌نفس گوینده است، از اصوات غیرکلامی همانند «اِم…» یا «آه ه» و موارد مشابه استفاده می‌کنند. سعی کنید با ضبط صدای خود این موارد را شناسایی کنید و آن‌ها را با مکث‌های متین و موقر جایگزین سازید.
تعدادی تمرین برای تقویت مهارت کلامی
در زیر تعدادی تمرین برای تسلط بیشتر شما بر گویش کلامی و غیرکلامی و استفاده آگاهانه از مهارت کلامی معرفی می‌شود.
کلمات جدیدی را بیاموزید.
خود را مجبور سازید که هر روز کلمه‌ای جدید یاد بگیرد. 4 کاربرد جدید برای هر کلمه جدید پیدا کنید و با خود فکر کنید که این کلمه را در چه جملاتی بهتر می‌توان به کاربرد. این روش دقیقاً همانند یادگیری یک‌زبان خارجی است. بسیاری از ما واقعاً بر زبان مادری خود تسلط نداریم و انجام این تمرین، به تسلط شما بر زبان مادری و افزایش اثرگذارتان کمک می‌کند.
همچنین شما می‌توانید دفترچه یادداشت کوچکی داشته باشید و واژه‌های ناآشنا و جدیدی که به گوشتان می‌خورد را در آن یادداشت کنید و به دنبال معنای آن بگردید. هدف از این تمرین استفاده شما از واژگان ثقیل و پرزرق‌وبرق نیست. بلکه هدف بهبود دامنه لغات شماست به‌گونه‌ای که واضح‌ترین، گیراترین و متناسب‌ترین واژه برای هر موقعیت را به کار برید.
مراقب زبان تخصصی خود باشید
معمولاً افرادی که در یک حرفه یا صنف خاص کار می‌کنند، تعدادی واژه تخصصی دارند که این واژه‌ها هرچند برای خودشان عادی و ملموس است اما برای دیگر گنگ و نامفهوم هستند. این واژگان را شناسایی کنید و سعی کنید در گفت‌وگوهای روزمره‌تان با افراد غیرمتخصص، از بکار بردن آن‌ها خودداری کنید و کلمات عمومی‌تری به کار برید. هنر شما در ساده و همه‌فهم صحبت کردن، می‌تواند تفاوتی بزرگ ایجاد کند.
متخصصینی که می‌توانند مفاهیم پیچیده را به ساده‌ترین حالت به مخاطب عام منتقل کنند، معمولاً از شهرت و نفوذ بیشتری نسبت به دیگر متخصصان برخوردار می‌شوند.
مکث کردن را تمرین کنید
سخنان خود را همراه با مکث‌های آگاهانه و به میزان 3 الی 4 ثانیه ضبط کنید. می‌توانید برای این کار از پاراگراف‌های کوتاه کتاب‌ها یا فیلم‌نامه خوانی استفاده کنید. فیلم‌نامه‌ها به دلیل اینکه جملات در پاسخ به مخاطب زده می‌شوند، می‌توانند بسیار مؤثرتر باشند.
بعد از انجام تمرین، سعی کنید در مکث کردن زیاده‌روی کنید. به صورتی که به نظر خودتان این مکث کردن زیاد باشد. سپس صدای ضبط‌شده خود را گوش کنید و ببینید که مکث‌ها و توقف‌های ظاهراً غیرطبیعی، چقدر طبیعی و متین به نظر می‌رسند.
اصوات غیرکلامی را فراموش کنید
کتابی را در روبرویتان قرار دهید و همراه با انجام تنفس عمیق شکمی (که در مقاله قبل آموزش دادم)، متن کتاب را با صدایی بلند برای خودتان بخوانید. وقتی در این زمینه به تسلط رسیدید (متن را با در نظر گرفتن علائم نگارشی با سرعت و بدون توقف و خطا خواندید)، به‌صورت تدریجی چند دانه (همانند دانه لوبیا و مواردی مشابه) زیر زبانتان قرار دهید و خواندن را ادامه دهید.
این تمرین به شما کمک می‌کند تا چرخش زبانی کامل را فرابگیرید و بتوانید واژگان را بدون مکث و به حالتی استاندارد بیان کنید.
در صورت تسلط شما بر این تمرین، به‌تدریج استفاده از اصوات غیرکلامی و آزاردهنده کاهش می‌یابد و صحبت کردن شما سلیس و روان می‌شود.
فهرست اهداف شخصی در زمینه مهارت کلامی
این بخش را جدی بگیرید چراکه تأثیر به سزایی در یادگیری شما دارد. با توجه به موارد مطرح‌شده در مورد حالات چهره و لبخند، 3 مورد از عاداتی که مایل به ترک آن‌ها هستید را برای خود مشخص کنید.
عادت اول:
عادت دوم:
عادت سوم:
سپس بنویسید که چه برنامه تمرینی برای اصلاح، تقویت یا تغییر هر یک دارید:
برنامه اصلاحی 1:
برنامه اصلاحی 2:
برنامه اصلاحی 3:
و در مقابل هر برنامه اصلاحی، زمان‌هایی که برای انجام آن تمرینات، در نظر گرفته‌اید را مشخص کنید.
سخن آخر
صحبت کردن و استفاده از مهارت کلامی برای ارتباط، می‌تواند یکی از مهم‌ترین ابزارهای نفوذ و تأثیرگذاری شما باشد. بسیاری از افراد به‌واسطه به کار بردن اصوات غیرکلامی و تکه کلام‌های آزاردهنده، از جادوی کلام خود می‌کاهند و مخاطب را دل‌زده می‌کنند. در این مقاله که ششمین مقاله از مجموعه مقالات در مورد چگونگی داشتن یک گفت‌وگوی مؤثر بود، در مورد مهارت کلامی و چگونگی تقویت آن صحبت شد و تمرینات کاربردی و مفیدی معرفی گردید.
آیا شما هم نسبت به کسانی که واژه‌های تخصصی غیرقابل فهم را در سخنانشان به کار می‌برند، حس بدی دارید؟ به نظر شما استفاده از وقفه و سکوت در سخنرانی تا چه میزان می‌تواند مؤثر باشد؟ آیا شما مجموعه مقالات اخیر ما در مورد چگونگی داشتن گفت‌وگویی مؤثر را مطالعه نمودید؟ این مقالات در مورد 9 کد رفتاری با عناوین ارتباط چشمی، نحوه ایستادن، حالات چهره، لباس پوشیدن، فن بیان و سخنوری، شناخت خود، جلب توجه مخاطب و شوخ طبعی است.
منابع:
I Know What You’re Thinking: Using the Four Codes of Reading People to Improve Your Life
How to Communicate Effectively
