ایران، مدیر خوب میخواهد
سوگیری ذهنی افراد به عوامل گوناگونی بستگی دارد. همه در رابطه با سلامت خود و روابطمان اشتباهاتی داریم. گاهی اوقات این خطاها کوچک هستند، ولی گاهی انتخاب‌های روزمره ما دارای اثرات منفی بلندمدت روی بهزیستی روانی و جسمانی و توسعه فردی ما هستند. ایران مدیر در این مقاله 4 عامل که بر سوگیری ذهنی اثر دارد را بررسی می‌کند.
1. تنها به توصیه‌هایی گوش می‌دهید که با باورهای فعلی خودتان هماهنگ هستند
هر فردی می‌تواند بر اساس سوگیری ذهنی تصمیمات بدی بگیرد، ولی در بسیاری از موارد این اشتباهات در ذهن ما تحت تأثیر سوگیری‌های شناختی مرموز و ظریفی اتفاق می‌افتد. نگاهی دقیق به اثرات این سوگیری‌ها روی انتخاب‌های روزمره در حوزه سلامت می‌اندازیم که از تصمیمات کوچک مثل غذای ناهار گرفته تا انتخاب‌های بزرگ‌تر با اثرات بلندمدت روی سلامت و بهزیستی جسمانی و روان‌شناختی متغیر هستند.
سوگیری ذهنی تأییدی (confirmation bias)
افراد به‌طور طبیعی به دنبال اطلاعاتی در تأیید اعتقادات قبلی خودشان هستند و این پدیده با عنوان سوگیری ذهنی تأییدی معروف است. به همین دلیل به اخبار جدیدی که در حمایت از باورهایمان هستند، اعتماد می‌کنیم و ماجراهای موافق با جهان‌بینی خودمان را می‌پذیریم.
حالا این سوگیری ذهنی تأییدی چه اثری روی سلامت شما دارد؟ گاهی روی اخبار یا گزارش‌های پژوهشی تأییدکننده سلامت فعلی یا سبک زندگی خودمان متمرکز می‌شویم و روایت‌های مفید و مناسب امّا در تعارض با تصمیمات سلامت و رفتارمان را نمی‌پذیریم.
برای مثال اگرچند مرتبه در هفته ورزش می‌کنید، ولی زمان زیادی را پشت میز کارتان می‌نشینید به‌احتمال‌زیاد گزارش‌های بهداشتی در مورد صدماتی که نشستن زیاد به‌سلامت شما وارد می‌کنند را نادیده می‌گیرید.
پس آیا مبارزه با این سوگیری ذهنی امکان اتخاذ تصمیم‌های عقلانی‌تر در مورد سلامت را فراهم می‌کند؟ در وهله اول آگاهی از این گرایش برای شروع فوق‌العاده است. بار دیگری که اطلاعات متضاد با باروها یا رفتارهایتان را نادیده گرفتید، کمی وقت صرف تحلیل چرایی طرد این اطلاعات کنید.
به چالش کشیدن تعصبات، روش خوبی برای توسعه فکری و بررسی روش‌های فکری جدید و پذیرش اطلاعات متضاد با نگرش شماست که الزاماً به معنای بازسازی سبک زندگی برای هماهنگی با این اطلاعات نیست. در عوض به دنبال تغییرات کوچک در زندگی خودتان بروید تا درنهایت به‌سلامت بیشتری برسید.
در مثال قبلی نیازی نیست که با خواندن مقاله‌ای در مورد عوارض نشستن طولانی‌مدت باعجله به دنبال خرید یک میز کار جدید بروید. در عوض باید به مدت‌زمان نشستن روزانه فکر کرده و تغییرات کوچکی را برای ایستادن و حرکت بیشتر در طول روز در نظر بگیرید.
2. در مورد سلامت خودتان بیش‌ازحد خوش‌بین هستید
افراد در مورد احتمال موفقیت و سلامت خودشان هم بسیار خوش‌بین هستند این پدیده غالباً تحت عنوان سوگیری ذهنی خوش‌بینی (Optimism bias) یا توهم عدم آسیب‌پذیری (illusion of invulnerability) معروف است. اگر از افراد بپرسید که احتمال تصادف کردن، ابتلا به بیماری، طلاق یا اخراج آن‌ها چقدر است، احتمال وقوع آن را کمتر از حد واقعی ارزیابی می‌کنند.
در عوض همه زندگی خودشان را پر از رویدادهایی مثل کسب درآمد بالاتر، خریدن خانه و عمر بلندمدت می‌دانند.
پس سوگیری ذهنی خوش‌بینی چه نقشی در مورد تصمیم‌های روزمره در باب سلامت دارد؟
ازآنجاکه وقوع امور خوب را بیش‌ازحد زیاد می‌دانیم، احتمال رویدادهای بد زندگی را دست‌کم می‌گیریم، از طرفی انجام رفتارهای پرخطر و ناسالم را هم چندان دارای اثرات منفی روی سلامت خودمان نمی‌دانیم.
به‌ویژه پیامدهای منفی را هم نادر یا غیرمحتمل در نظر می‌گیریم. اگر سرطان پوست را نادر بدانیم، همچنان به برنزه کردن ادامه داده و از ضد آفتاب استفاده نمی‌کنیم. درواقع شیوع سرطان پوست را دست‌کم گرفته‌اید و این سوگیری ذهنی خوش‌بینانه باعث بی‌توجهی شما به توصیه‌های بهداشتی شده است.
خوش‌بینی بد نیست، بلکه چشم‌انداز مثبت و اعتقاد به مثمر ثمر بودن فعالیت‌هایمان باعث پیگیری اهداف و انجام فعالیت‌های بهداشتی می‌شود.
متأسفانه به اعتقاد پژوهشگران غلبه بر سوگیری خوش‌بینانه بسیار دشوار است. در مطالعه‌ای که با روش‌هایی همچون فهرست کردن عوامل خطر و گوش دادن به دلایل خطر به دنبال کاهش این سوگیری ذهنی بود؛ تمامی روش‌های مورداستفاده به‌جای کاهش، باعث افزایش این سوگیری شدند.
یکی از راهبردهای مورداستفاده، مقایسه خودتان با فرد مشابه یا نزدیک به خودتان است. برای مثال اگر دوست یا آشنایی مبتلا به سرطان پوست‌دارید، ارزیابی‌های واقع‌بینانه‌تری در مورد عوامل خطر پیش روی خودتان انجام می‌دهید.
3. نگرانی در مورد مخاطرات نه‌چندان محتمل و نادیده گرفتن خطرات متحمل‌تر
هنگامی‌که افراد به اتخاذ تصمیم‌ها به‌ویژه در شرایط عدم قطعیت می‌پردازند، هر احتمالی را نادیده می‌گیرند. برای مثال اغلب افراد با سوارشدن به ماشین خودشان حس وحشت پیدا نمی‌کنند، ولی برای سوارشدن به هواپیما، بسیار مضطرب می‌شوند. در حالیکه مرگ در تصادف با ماشین بسیار محتمل‌تر از مرگ با سقوط هواپیما است.
روانشناس اجتماعی کس سانستین (Cass Sunstein) این گرایش به سمت غفلت از احتمالات را نوعی سوگیری شناختی می‌نامد که باعث بزرگنمایی مخاطرات کوچک یا نادیده گرفتن آن‌ها می‌شود. این سوگیری ذهنی روی تصمیم‌های روزانه از جمله تصمیمات بهداشتی و بهزیستی ما هم اثر دارد.
مثالی در این حوزه، بررسی اثر این سوگیری روی بستن کمربند ایمنی درون خودرو است. برخی افراد از بستن کمربند می‌ترسند چون در صورت افتادن خودرو درون آب یا گیر افتادن در شعله‌های آتش، آن را خطرناک می‌دانند چون عامل گیر کردن فرد درون خودرو می‌شود.
این سناریو، احتمال بسیار کمی دارد ولی سوگیری غفلت از احتمالات (the probability neglect bias) باعث شده تا برخی از افراد وقوع این احتمالات را افراطی دانسته و احتمال تصادف‌های محتمل‌تر را نادیده بگیرند. این ارزیابی‌های افراطی به تصمیمات ضعیفی می‌رسند. درواقع به لحاظ آماری بستن کمربند در حین تصادف، بیشتر از جان فرد حفاظت می‌کند.
طبق آمار مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها، میلیون‌ها بزرگ‌سال آمریکایی در هر سفر از کمربند ایمنی استفاده نمی‌کنند در حالیکه بستن کمربند ایمنی کارآمدترین روش برای کاهش جراحات و صدمات در طول تصادفات است.
پس برای به حداقل رساندن سوگیری ذهنی غفلت از احتمالات چه باید کرد تا به تصمیم‌گیری ناکارآمد در حوزه سلامت خودمان نرسیم؟ برای سبک‌سنگین کردن گزینه‌های پیش‌رو وقت بگذارید. به احتمالات مرتبط با هر سناریو با دقت فکر کنید و دستورالعمل‌های سلامت را دنبال کنید تا به انتخاب‌های بهتری برسید.
4. به وضعیت موجود می‌چسبید و خواهان تغییر نیستید
شما هم مثل بیشتر مردم، هرساله گزینه‌های بیمه درمانی خودتان را بررسی می‌کنید تا بهترین طرح درمانی برای خودتان و خانواده را انتخاب کنید. آیا همان طرح قبلی را ادامه می‌دهید یا طرح جدیدی انتخاب می‌کنید؟ ازجمله سوگیری‌های شناختی در این حوزه تحت عنوان سوگیری حفظ وضعیت موجود (the status quo bias) معروف است.
افراد اموری را ترجیح می‌دهند که وضعیت فعلی آن‌ها را حفظ کند، حتی اگر اعمال تغییرات پیش‌زمینه منافع عمده‌ای شود. به‌عبارت‌دیگر افراد به وضعیت آشنا می‌چسبند و خطر وضعیت ناشناخته را نمی‌پذیرند.
طبق یافته‌های پژوهشی، کارکنان جوان‌تر به دنبال طرح‌های سلامت دارای حق بیمه کمتر هستند، ولی کارکنان مسن‌تر تمایلی به تغییر ندارند و می‌خواهند همان طرح‌های قبلی را ادامه دهند و راه مدیریت تغییر را نمی دانند.
فردی که در آستانه بازنشستگی قرار دارد به خاطر سوگیری ذهنی «حفظ وضعیت موجود» تمایلی به خطر کردن و داشتن طرح درمانی بهتر و پرخطرتر ندارد. مضرات احتمالی حاصل از تغییر در ذهن افراد، بزرگ‌تر جلوه نموده و باعث می‌شود تا شواهد مربوط به زیان را بیشتر از حداکثر منافع در نظر بگیرند.
این امر با رسیدن به سن بازنشستگی بیشتر نمود پیدا می‌کند؛ چون احساس خطر بیشتری می‌کنند و زمان کمتری هم برای اشتباهات احتمالی دارند.
افراد به سوگیری ذهنی «حفظ وضعیت موجود» به شرایط درمانی و حتی روانشناسی روی می‌آورند که پوشش بیمه‌ای کمتری را ارائه می‌دهد چون از تغییر وضعیت فعلی می‌ترسند.
بااین‌حال سوگیری ذهنی «حفظ وضعیت موجود» در مواردی هم منافع بیشتری را عرضه می‌کند به‌طوری که باعث به حداقل رسیدن مخاطرات می‌شود، پس افراد هم کمتر ضرر می‌کنند.
سخن آخر
تصمیمات روزانه شما اثرات خرد و کلانی روی سلامت و بهزیستی کلی شما دارند. برخی انتخاب‌ها خوب هستند برخی هم به فاجعه ختم می‌شوند. از سوگیری‌های ذهنی زیر بنایی که در این تصمیمات نقش دارند، آگاه شوید تا تصمیم‌های بهتری را در حوزه سلامت و بهداشت خودتان اتخاذ کنید. آیا شما به این توصیه‌ها عمل می‌کنید؟ لطفاً تجربه‌های خود را با کاربران ایران مدیر به اشتراک بگذارید.
منبع:
Verywellmind
